Termin stres, pojawił się w latach pięćdziesiątych XX wieku. Stres jest zjawiskiem dotyczącym wszystkich organizmów żywych. Jest częścią codziennego życia i stanowi reakcję organizmu na rozbieżność (dysonans) pomiędzy oczekiwaniami, a rzeczywistością.
Obecnie stres jest stałym towarzyszem życia większości osób. Zmagają się z nim wszyscy. Dzieci, młodzież, studenci, rodzice, emeryci, czy przedstawiciele różnych zawodów. W XXI wieku zjawisko stresu stało się tak powszechne, że wydaje się ono nawet ogólnie akceptowane przez społeczeństwo.
Tymczasem stres wiążę się z wieloma negatywnymi konsekwencjami, w sferze:
● psychicznej
● fizycznej
● emocjonalnej
● społecznej
Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje, że jedną z najbardziej powszechnych chorób związanych ze stresem jest depresja. Pośrednio stres jest związany z:
● coraz szybszym tempem życia
● natłokiem obowiązków
● presją (zewnętrzną i wewnętrzną)
● odczuciem fizycznego i psychicznego przemęczenia
Co jest przyczyną stresu?
Stres należy rozpatrywać z punktu procesu psychicznego i fizjologicznego. Stres uważa się za czynnik ryzyka w niektórych chorobach, zarówno psychicznych jak i somatycznych. Badania nad stresem prowadzono już w latach sześćdziesiątych XX wieku. Potwierdzono bezpośredni wpływ stresu na patologiczne zmiany w narządach wewnętrznych. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, potwierdzono, że jednostki będące pod wpływem stresu są częściej narażone nawet na zwykłe przeziębienie, czyli stres obniża odporność immunologiczną organizmu.
Stres to:
● bodziec, czyli sytuacja lub zdarzenie o charakterze zewnętrznym, cechujące się określonymi właściwościami
● reakcja jednostki (dotyczy reakcji emocjonalnych, przeżyć – uzewnętrznianych lub tłumionych)
● relacja między czynnikami zewnętrznymi, a właściwościami psychiki danego człowieka
● proces w ramach którego dochodzi do zagrożenia przez czynniki zewnętrzne, powodujące naruszenie równowagi organizmu
Stresory, czyli czynniki stresogenne są zdarzeniami wymagającymi od organizmu reakcji adaptacyjnej. Reakcja organizmu na stres zewnętrzny to powszechnie znane napięcie. Wpływ otoczenia na człowieka w sytuacji stresu niejednokrotnie nadwyręża jego mozliwości psychofizyczne i zagraża jego dobrostanowi.
Efekty stresu:
● silne negatywne emocje takie jak strach, lęk, niepewność, wrogość, złość – powodują dezintegrację psychiczną zwaną dystresem
● negatywne zmiany fizjologiczne (wysypka, napięcie mięśni, fibromialgia, otyłość, anoreksja etc.) i biochemiczne
● bóle głowy, biegunka, nudności, zaburzenia snu
● drażliwość, gniew, agresja (słowna i fizyczna), depresja
● choroby serca, wysokie ciśnienie krwi, zmęczenie, trudności z koncentracją
● osłabienie układu odpornościowego, niska samoocena, płaczliwość
Rozrózniamy różne rodzaje stresu:
● stres psychologiczny – wywołany przez napięcia w relacjach, kłótnie, niedopowiedzenia itp. – dotyczy realnego lub wyimaginowanego poczucia zagrożenia
● stres fizjologiczny – powodują bodźce fizyczne – odczuwanie zimna, głodu, pragnienia, niedobory snu, bólu – dotyczy fizjologicznych efektów stresu
● stres organizacyjny – implikują czynniki związane z pracą zawodową (terminy, brak zasobów, nieprzyjemna atmosfera w pracy, brak ustalonych zasad, brak informacji w tym informacji zwrotnych od przełożonych, czy współpracowników itd.)
Pojęcie stresu obiegowo służy do opisywania sytuacji negatywnych. Stres ma za zadanie zmobilozować organizm do walki zarówno psychicznej jak i fizycznej – stąd wzrost poziomu adrenaliny, wzrost tętna, rumieńce itp. Warto pamiętać, że mechanizm stresu jest czynnikiem warunkującym przetrwanie. Stres zwiększa wydatek energetyczny, pozwalający człowiekowi na przedłużenie stanu gotowości do działania.
Niewatpliwie odpowiedni i krótkowały stres pozwala nam zmierzyć się z trudnościami, natomiast długotrwały stres negatywnie oddziaływuje na ludzkie zdrowie. Stąd między innymi impotencja, koszmary senne, brak odporności immunologicznej, poronienia, stwardnienie rozsiane, wrzody żołądka, szumy w uszach itp.
Kiedy pojawia się stres?
Stres nie dotyczy jedynie stresogennych warunków życia, ale także kosztów jakie ponosimy w procesie adaptacji do zmiennych warunków środowiska.
Stres pojawia się, gdy:
● zasoby jednostki zagrożone są utratą – zasoby, czyli cenione przez nas przedmioty (mieszkanie, samochód, antyki), okoliczności sprzyjające dobrostanowi (stała praca, przyjaźń, miłość), właściwości osobiste (zdrowie, uroda, umiejętności)
● rzeczywiście tracimy wymionione wyżej zasoby
● rzeczywistość nie spełnia naszych oczekiwań pod względem oczekiwanego pomnożenia zasobów, zwłaszcza, gdy zużyliśmy określone zasoby by zwiększyć pulę pożądanych dóbr
● doznajemy subiektywnej straty zasobów
Na pytanie: Jak radzić sobie ze stresem?
Odpowiem w kolejnym artykule.
Zapraszam do lektury.
Pamiętaj – zawsze warto rozmawiać!
